Nổi tiếng và làm nên thương hiệu lâu đời nhất trên đảo Phú Quốc chính là nước mắm. Hàng trăm năm qua, nước mắm Phú Quốc len lỏi đến tới từng chén cơm của người Việt, có mặt trong những nhà hàng sang trọng, đi tới các quốc gia lân cận và sang cả Âu, Mỹ. Những cơ sở sản xuất trên đảo cũng là địa chỉ du lịch hấp dẫn. Tuy nhiên, số phận của nước gia vị đặc biệt này cũng rất truân chuyên.
Bà Phạm Thị Mười - một hộ gia đình làm nước mắm lâu đời trên đảo Phú Quốc nói: "Yếu tố làm cho nuoc mam Phu Quoc 'không lẫn vào đâu được' chính là nguyên liệu và quy trình sản xuất khác biệt".
Nguyên liệu phải là cá cơm, trong đó cá cơm sọc tiêu, cơm đỏ và cơm than là tốt nhất. Những gia đình làm nghề nước mắm truyền thống trên đảo đều có ghe tàu đánh bắt cá cơm riêng. Cá được xử lý và ướp chợp ngay trên biển. Điều này lý giải tại sao nước mắm Phú Quốc lại có màu cánh gián tự nhiên vì được ướp tươi, máu còn trong thân cá và được muối ủ trong thùng gỗ, loại gỗ đặc biệt, thời gian ít nhất 12 tháng. Một yếu tố làm nên sự khác biệt nữa, đó là nước mắm phải được sản xuất ngay trên đảo với đặc thù về khí hậu và thổ nhưỡng.
Tuy nhiên, cũng như số phận những sản phẩm nổi tiếng khác, thương hiệu nước mắm Phú Quốc cũng bị lợi dụng. Trên thị trường, nước mắm mang nhãn hiệu Phú Quốc hay ghi "từ nguồn nguyên liệu cá cơm Phú Quốc" được bày bán rất tràn lan.
Bà Nguyễn Thị Tịnh - Chủ tịch Hiệp hội nước mắm Phú Quốc cho biết: "Toàn đảo hiện có 104 nhà thùng làm nước mắm, sản lượng bình quân đạt khoảng 25-30 triệu lít mỗi năm, trong đó có 20 triệu lít đạt 30 độ đạm. Mỗi năm xuất khẩu ra nước ngoài khoảng 3 triệu lít. Tuy nhiên, số lượng sản phẩm mang nhãn hiệu nước mắm Phú Quốc tiêu thụ trên thị trường lên đến khoảng hai trăm triệu lít mỗi năm. Như vậy, hầu hết nước mắm đã được sản xuất, đóng chai trong đất liền. Thậm chí nước mắm sản xuất tại Thái Lan cũng 'đeo lon' Phú Quốc để xuất khẩu ra nước ngoài từ những năm 1970".
Ngày 16/5/2005, Bộ Thuỷ sản đã ban hành quy chế tạm thời về kiểm soát, chứng nhận nước mắm mang tên gọi xuất xứ Phú Quốc và đã ban hành quy định tạm thời về sản phẩm này. Theo đó, nguyên liệu cá cơm phải được đánh bắt trên vùng biển Phú Quốc, bằng lưới vây; tỷ lệ cá cơm để làm nước mắm phải đạt 95% trở lên. Tất cả quy trình chế biến, đóng gói sản phẩm đều phải thực hiện trong khu vực địa lý huyện đảo Phú Quốc. Thế nhưng, đến nay, sau hơn 7 năm ban hành, quy chế thị trường sản xuất tiêu thụ nước mắm Phú Quốc vẫn hỗn loạn.
Một khó khăn nữa mà người dân Phú Quốc phải đối mặt là tình trạng khan hiếm cá cơm. Kiểu đánh bắt tận diệt trong nhiều năm qua khiến các loại hải sản, trong đó có cá cơm đang ngày càng cạn kiệt. Đặc biệt, gần đây còn có hiện tượng thương nhân Việt đi thu gom cá cơm trực tiếp trên vùng biển Phú Quốc để bán cho Trung Quốc với giá cao gấp 2-3 lần bình thường.
Trước đây cá cơm nguyên liệu làm nước mắm chỉ vào khoảng 7.000 - 8.000 đồng một kg. Mấy năm nay lại duy trì ở mức 16.000 - 20.000 đồng. Nhiều nhà sản xuất nước mắm truyền thống đã "treo thùng", hoặc sang nhượng lại với giá rẻ, chuyển đổi ngành nghề kinh doanh.
Bà Tịnh cho biết: "Rõ ràng nước mắm Phú Quốc đang đối mặt với nhiều thách thức, từ vấn nạn hàng nhái, hàng giả đến vùng nguyên liệu. Nếu không có sự can thiệp quyết liệt của nhà nước thì không biết nước mắm Phú Quốc sẽ về đâu".
Bà Phạm Thị Mười - một hộ gia đình làm nước mắm lâu đời trên đảo Phú Quốc nói: "Yếu tố làm cho nuoc mam Phu Quoc 'không lẫn vào đâu được' chính là nguyên liệu và quy trình sản xuất khác biệt".
Nguyên liệu phải là cá cơm, trong đó cá cơm sọc tiêu, cơm đỏ và cơm than là tốt nhất. Những gia đình làm nghề nước mắm truyền thống trên đảo đều có ghe tàu đánh bắt cá cơm riêng. Cá được xử lý và ướp chợp ngay trên biển. Điều này lý giải tại sao nước mắm Phú Quốc lại có màu cánh gián tự nhiên vì được ướp tươi, máu còn trong thân cá và được muối ủ trong thùng gỗ, loại gỗ đặc biệt, thời gian ít nhất 12 tháng. Một yếu tố làm nên sự khác biệt nữa, đó là nước mắm phải được sản xuất ngay trên đảo với đặc thù về khí hậu và thổ nhưỡng.
Tuy nhiên, cũng như số phận những sản phẩm nổi tiếng khác, thương hiệu nước mắm Phú Quốc cũng bị lợi dụng. Trên thị trường, nước mắm mang nhãn hiệu Phú Quốc hay ghi "từ nguồn nguyên liệu cá cơm Phú Quốc" được bày bán rất tràn lan.
Bà Nguyễn Thị Tịnh - Chủ tịch Hiệp hội nước mắm Phú Quốc cho biết: "Toàn đảo hiện có 104 nhà thùng làm nước mắm, sản lượng bình quân đạt khoảng 25-30 triệu lít mỗi năm, trong đó có 20 triệu lít đạt 30 độ đạm. Mỗi năm xuất khẩu ra nước ngoài khoảng 3 triệu lít. Tuy nhiên, số lượng sản phẩm mang nhãn hiệu nước mắm Phú Quốc tiêu thụ trên thị trường lên đến khoảng hai trăm triệu lít mỗi năm. Như vậy, hầu hết nước mắm đã được sản xuất, đóng chai trong đất liền. Thậm chí nước mắm sản xuất tại Thái Lan cũng 'đeo lon' Phú Quốc để xuất khẩu ra nước ngoài từ những năm 1970".
Ngày 16/5/2005, Bộ Thuỷ sản đã ban hành quy chế tạm thời về kiểm soát, chứng nhận nước mắm mang tên gọi xuất xứ Phú Quốc và đã ban hành quy định tạm thời về sản phẩm này. Theo đó, nguyên liệu cá cơm phải được đánh bắt trên vùng biển Phú Quốc, bằng lưới vây; tỷ lệ cá cơm để làm nước mắm phải đạt 95% trở lên. Tất cả quy trình chế biến, đóng gói sản phẩm đều phải thực hiện trong khu vực địa lý huyện đảo Phú Quốc. Thế nhưng, đến nay, sau hơn 7 năm ban hành, quy chế thị trường sản xuất tiêu thụ nước mắm Phú Quốc vẫn hỗn loạn.
Một khó khăn nữa mà người dân Phú Quốc phải đối mặt là tình trạng khan hiếm cá cơm. Kiểu đánh bắt tận diệt trong nhiều năm qua khiến các loại hải sản, trong đó có cá cơm đang ngày càng cạn kiệt. Đặc biệt, gần đây còn có hiện tượng thương nhân Việt đi thu gom cá cơm trực tiếp trên vùng biển Phú Quốc để bán cho Trung Quốc với giá cao gấp 2-3 lần bình thường.
Trước đây cá cơm nguyên liệu làm nước mắm chỉ vào khoảng 7.000 - 8.000 đồng một kg. Mấy năm nay lại duy trì ở mức 16.000 - 20.000 đồng. Nhiều nhà sản xuất nước mắm truyền thống đã "treo thùng", hoặc sang nhượng lại với giá rẻ, chuyển đổi ngành nghề kinh doanh.
Bà Tịnh cho biết: "Rõ ràng nước mắm Phú Quốc đang đối mặt với nhiều thách thức, từ vấn nạn hàng nhái, hàng giả đến vùng nguyên liệu. Nếu không có sự can thiệp quyết liệt của nhà nước thì không biết nước mắm Phú Quốc sẽ về đâu".